Buitenbeeld

Foto: Eva Stenram
(bewerkt beeld, origineel: Elsie Wright & Frances Griffiths, Cottingley Fairies)

       1.

Ik heb nooit willen liegen. Ik geloof nog steeds niet dat dat is wat ik deed, maar daar heb je precies het probleem: geloof. Het is een bezwaar op de waarheid - althans, dat wordt me gezegd. De droomwereld waarin ik me bevind is niet echt. ‘Kom met je voeten op aarde, Frances. Haal je hoofd uit de wolken, poets je schoenen, goed articuleren, praat toch niet zo in jezelf.’

Alles om me heen verandert in razend tempo, alles behalve ik, mijn fantasie is het enige dat blijft zoals het was. Wie zijn zij om te zeggen dat dat niet echt is? De afgeschraapte aardappelen, krantenkoppen en politici die met handgebaren bijzetten wat ze eigenlijk niet menen: niets is wat het lijkt.

Dit is de wereld zoals ik haar zie, dát wilde ik delen. Vat het in woorden en er blijft altijd iets onbenoemd. Maak een foto en een ieder laat er zijn eigen licht op vallen. Een herinnering is het meest verwrongen van allemaal: we nemen voor waar aan wat we willen en onthouden nog niet de helft.

Ik kan niet delen wat ik heb meegemaakt. Ik moest iets nieuws verzinnen om mijn waarheid kleur te geven. Noem het liegen, noem het bedrog, maar voor mij was het echt. Het was misschien niet juist, maar wel waar.        


       2.

De ruggengraat van fotografie is gevlochten van feiten. Zonder waarheid is een foto nergens. Het is de belangrijkste eigenschap die foto’s hebben om zich te onderscheiden van de schilderkunst.

Toen Frances Griffith de wereld schokte met foto’s van zichzelf in het bos, omringd door feeën, barstte er een discussie over de echtheid van de foto’s los. Het was een van de grootste struikelpartijen over het waarheidsprincipe van de fotografie tot nu toe.
De vraag is echter niet: waren de feeën echt of niet? Alles in het beeld was tastbaar, alleen was het van karton in plaats van vlees en bloed. Een camera kan alleen registreren wat ook daadwerkelijk voor de lens staat; Frances maakte gebruik van prenten uit een kinderboek. Niets was gemanipuleerd, maar desalniettemin werden de foto’s als vals bestempeld. Werkelijkheid is een ander concept als je jong bent, en Frances was op deze foto pas tien jaar oud. Op die leeftijd is de grens tussen werkelijkheid en fantasie nog vloeibaar, loopt alles in elkaar over. Wie zegt je wat echt is en wat niet? Wie maakt het wat uit? Net als Francis weten wij vaak niet meer wat echt is en wat niet. Net als zij willen we het misschien zelfs niet weten, geloven we liever in onze halfgedroomde herinneringen. Het belang van de beelden ligt soms meer in wat ze verbeelden dan wat ze afbeelden.

Interessant is hoe de foto’s onze relatie met fotografie duidelijk maakten, hoe graag we ze wilden geloven. De hypocrisie van een maatschappij die nu, meer dan ooit, drijft op beelden die stuk voor stuk bewerkt zijn. We omarmen beeldbewerkingmedia als Instagram en geen enkel reclamebeeld lijkt nog op de realiteit, maar we zien het niet meer. We zijn gewend aan het gemanipuleerde beeld, zijn er blind voor geworden. Eenmaal digitaal geretoucheerd lijkt deze foto meer op de werkelijkheid zoals wij haar kennen, zonder feeën, zonder magie. Tegelijkertijd is ze er mijlenver vanaf gedreven.

Dat is het gevaar van de gemanipuleerde beelden van vandaag de dag. Ze zijn bijna echter dan het origineel.